tussendoortje

Het Laatste Nieuws, 21 februari 2006

"Tot je twaalfde kan je zeven 'moedertalen' leren"
Annick De Wit

Internationale dag van de Moedertaal vraagt aandacht voor kleine talen

We kunnen zo vaak een vreemde taal spreken als we willen, als we onze teen stoten doen we toch in onze moedertaal. Hoe die zo diep geworteld geraakt, onderzocht ontwikkelingspsycholoog Ewald Vervaet. "Een kind slorpt taal op als een spons, tot het een jaar of twaalf is. Alles wat daarna komt, is geforceerd denken in rijtjes en regeltjes en dus minder makkelijk", stelt Vervaet. De Unesco vraagt vandaag, op de zesde Internationale dag van de Moedertaal, alvast meer aandacht voor kleine talen.
Voor de zesde keer is 21 februari door de Unesco uitgeroepen tot Internationale dag van de Moedertaal, met als voornaamste doel de kleine en bijzondere talen niet te vergeten. Wij Vlamingen voelen ons soms klein grut met ons binnensmondse koeterwaals, maar dat is ten onrechte: het Nederlands wordt gesproken door 22 miljoen wereldburgers in Vlaanderen, Nederland en in Suriname. "Wij zijn dus helemaal niet bedreigd", zegt Ewald Vervaet.
Over onze moedertaal en hoe die te verwerven deed deze Amsterdamse ontwikkelingspsycholoog met Vlaamse roots een vijftien jaar lopend diepteonderzoek bij 28 kinderen. Een kind blijkt zijn gebrabbel al zeer snel af te stemmen op de moedertaal.
Vervaet: "Een baby van acht maanden zal zijn typische 'Bwwwrr', de bilabiale trilklank, al na een paar maanden schrappen uit zijn repertoire omdat die klank niet bestaat in het Nederlands en hij die dus niet terughoort van zijn moeder of in zijn omgeving".
Taal leren is dus imiteren?
"Aanvankelijk wel. Tot je twaalfde kan je makkelijk vijf of zeven 'moedertalen'. Pas ongeveer vanaf die leeftijd beginnen kinderen abstract te denken en is er ook het onderwijs om hen met regeltjes te overstelpen. Maar in de Brusselse straten spelen kinderen die Frans en Vlaams spreken wél moeiteloos met elkaar".
Alle ouders moeten hun kind dus metéén meertalig opvoeden?
"Dat ook weer niet. Ik ken een peuter met een Poolse mama en een Italiaanse papa. Op het kinderdagverblijf leerde dat kind ook nog eens Nederlands. Toen hij 2,5 werd, drukte hij zijn handjes op zijn oren telkens zijn moeder een woord Pools tegen hem sprak. Taal verwerven mag niet te inspannend zijn of je krijgt protest. Het moet spelenderwijs gaan. De ideale leeftijd om te leren spelen met taal is tussen de 4,5 en de twaalf. Alles wat daarná nog moet komen, is behelpen: onze Máxima doet het nog behoorlijk, maar jullie Mathilde spreekt het Nederlands toch niet zo bijster goed, vindt u ook niet?"
Is het Frans een moeilijker aan te leren moedertaal dan het Nederlands?
(lacht) "Neen. En andersom ook niet. Al zou het erop kunnen lijken. Nederlandstalige kinderen maken bijvoorbeeld langer fouten tegen het gebruik van de lidwoorden dan Franstalige. Dat komt omdat wij zeggen 'het paard' maar ook 'de paarden' of 'het roDE paard', terwijl het in het Frans 'le' of 'la' is maar in het meervoud altijd 'les' en het adjectief bovendien meestal achteraan staat, zoals in 'le cheval rouge', waardoor de verwarring minder groot is".
Als wij 'moedertaal' zeggen, denken we aan culturele identiteit. Voelen kinderen al iets wat daarop lijkt?
"Absoluut niet. Observaties op campings tonen dat aan. Daar leren Spanjaardjes en Hollandertjes en Duitsertjes elkaar met plezier 'hun' woordjes. Van de drie fasen in taalverwerving - klanken, woordenschat en grammatica - is de tweede, die van de woordjes, trouwens het makkelijkst uitwisselbaar. De grammatica blijft studeren en klanken nemen we ook niet zomaar over: wij zeggen niet 'compjouteuh' zoals de Engelsen, maar gewoon 'computer' want dat voelt het natuurlijkst".
"Culturele identiteit door taal gaat over groepsdenken. Onderzoek in de Verenigde Staten wees uit dat kinderen van extreem-rechtste ouders vanaf hun twaalfde pas zelf racistisch gingen denken. Taal speelt op dezelfde manier vanaf die leeftijd pas op een soort groepsgevoel".

Groeienderwijs; psychologie van 0 tot 3 jaar van Ewald Vervaet is uitgegeven bij Ambo.